Dywagacje n/t Stara 200, jego reflektorów i nie tylko ...

W126 napisał:

max, czy możesz polecić jakąś literaturę na temat Stara 200, 244 i 266, jego wariantów, rodzajów kabin, zabudów itp? Z chęcią bym doposażył swoją biblioteczkę w coś godnego polecenia o starachowickich produktach z lat 1970-80. Podejrzewam, że wiedzę czerpiesz z jakiejś wartościowej literatury, a nie wyłącznie z internetu i głowy.

Wiedzę czerpię głównie z fachowej literatury gromadzonej od lat i bieżących opracowań rzetelnych autorów. Weryfikuję ją w rozmowach z kolegami z branży motoryzacyjnej. Problemem jest brak kompleksowej monografii starachowickiej fabryki, podobnej do tej, którą nt Jelcza napisał Wojciech Połomski.
Wiarygodne informacje trzeba wyławiać z różnych źródeł i wzajemnie weryfikować.
Polecam opracowania autorów: Aleksander Rummel, Andrzej Zieliński, Sławomir Drążkiewicz, Tomasz Szczerbicki, Robert Przybylski, Marek Ponikowski.
Bardzo ciekawym i wartościowym źródłem jest wspomniana już przeze mnie książka "Star znad Kamiennej" autorstwa śp. Antoniego Chmielnickiego, byłego Głównego Konstruktora i dyr OBR FSC. Polecam też raporty z badań pojazdów Instytutu Transportu Samochodowego a w sprawach ilościowych archiwa i roczniki statystyczne.

Dziękuję za wskazówki. Byłem ciekaw, czy istnieje coś na miarę tomików o Jelczu, ale potwierdza się moje przypuszczenie, że nikt jeszcze nic takiego nie wydał. Myślałem, że może niezbyt dokładnie szukam. Ok, dzięki w każdym razie.

max napisał:

Dzięki.
A jeszcze co do reflektorów.

Historyk1985 napisał:

(.....) Skoro kabina była wyłącznie dostosowana do pojedynczych i dużych reflektorów, to dlaczego te otwory w kabinie są podłużne i łezkowate? (.....)

No właśnie dlaczego? Problem polega na tym, że trzeba by o to pytać konstruktorów kabiny - tych ze Starachowic i tych z Francji (Chausson). Na podstawie dostępnych dzisiaj materiałów nie sposób jednoznacznie tego ustalić. Taki kształt otworu może wynikać z wielu powodów, w tym wytrzymałościowych, serwisowych i innych. Nie można też wykluczyć, że jest spuścizną po pierwotnym projekcie, który w rodzinie Stara 200 w tym miejscu przewidywał zastosowanie podwójnych reflektorów. Pojedyncze reflektory zostały zastosowane z przyczyn oszczędnościowych i miały być w nie wyposażane jedynie przejściowe modele 28/29, których produkcja pierwotnie planowana była na 2-3 lata.
Jednak z wyjątkiem wczesnych prototypów Stara 200 podwójne reflektory nigdy nie były w tym miejscu montowane i seryjna kabina nie była do ich montażu przystosowana. We wszystkich zastosowaniach kabiny w których reflektory nie były umieszczczane w zderzaku, czyli w modelach 28/38/29 i 266 montowano wyłącznie pojedyncze reflektory o dużej średnicy.

Czyli jednak byłem blisko - bo te otwory mi się kojarzyły z podwójnymi reflektorami w kabinie w wersji prototypowej. W taki otwór teoretycznie łatwo powinno się wstawić i pojedynczy duży reflektor okrągły, jak i podwójne małe - może takie było pierwotnie założenie konstruktorów, tak zaprojektowano wykrojniki do wytłaczania blach i tak już zostało w produkcji seryjnej Wink

Jeszcze też blaszany element kabiny, który od zewnątrz "zamyka" ten otwór - albo sąsiaduje z reflektorem (w modelach 28/29), albo go zaślepia (w Starze 200) - on jest prostokątny a nie kwadratowy - czyli ma taką powierzchnię, jak ten łezkowaty otwór pod nim. To wygląda mi jak panel, który pierwotnie zaprojektowano z myślą o czymś podłużnym (podwójnych okrągłych reflektorach?)

Co jeszcze tyczy się reflektorów - ciekawym tematem są różne wersje ramek od reflektorów:

Ramki reflektorów pojedynczych (tych z kabiny) czyli 02/15

a) wersja "zwykła" lakierowana - najczęściej spotykana w Starach 28/29
Najczęściej ramki miały kolor czarny, ale też pamiętam szare, srebrne, białe czy też malowane w trakcie lakierowania całej kabiny na kolor kabiny lub jeden z kilku kolorów (gdy np kabina miała dwa lub kilka kolorów) - to już mi wyglądało raczej na "garażową twórczość"

b) wersja chromowana - reflektor 02/15 był uniwersalnym elementem stosowanym w wielu autach osobowych: Warszawa, Syrena; dostawczych: Nysa, Żuk; autobusach i ciężarówkach: Jelcz 315, Jelcz "Ogórek" - więc nie było problemem założenie do Stara ramek od np. Syrenki

c) wersja wojskowa - ramka miała do przedniej powierzchni przymocowany dodatkowy kołnierz, który miał służyć możliwości zaciemniania reflektorów. Wizualnie ramka stawała się przez to głębsza - tego typu reflektory kojarzę w wojskowych Starach 266 czy 660

W zaprojektowanym modeliku żółtego Stara 266 reflektory wydają się, jak by miały te głębsze ramki, ale w modelu są one w kolorze metalizowanym - albo mi się wydaje to tylko, albo jest to jakiś błąd (i powinny być one czarne) albo - czy były w jakimś prawdziwym Starze 266 ramki do zaciemniania reflektorów, które by w chromie??? (po co?)

d) spotkałem się też z ramkami "zwykłymi", które były w ocynku - przy czym ocynk był i żółty i też biały (mam takowe 2 sztuki)
Nawet trafiła mi się kiedyś ramka ocynkowana "chałupniczo", gdzie ktoś nałożył "szary ocynk" na ramkę, która była kiedyś chromowana, ale ze sporej jej powierzchni zszedł chrom i miała wżery, ktoś to wytrawił i pokrył ocynkiem (takim wstrętnym ocynkiem)

Co do reflektorów podwójnych (montowanych w zderzakach w Starach) to kojarzę natomiast:

a) ramki chromowane - od Fiata 1500 czy Autosana H9 - mają charakterystyczne przetłoczenie - taki "kołnierz" wokół zewnętrznej krawędzi owalnej ramki
Kojarzę je ze zdjęć Starów z połowy i końca lat 70-tych
pamiętam różne rodzaje powłok - chromy o "lustrzanym połysku" jak i "groszkowy nikiel techniczny"

b) ramki lakierowane - stalowe, a później i plastikowe - kształt powierzchni miały jak te chromowane, ale były malowane najczęściej na czarno, lub ewentualnie na biało

c) ramki z włókna szklanego, które nie miały tego "kołnierza" wokół zewnętrznej krawędzi - to był zamiennik - kupiłem w 2015 roku komplet takich ramek jako "nówki sztuki" w sklepie motoryzacyjnym z częściami do m.in. Stara

Wszystko, co podałem wyżej - to fakty znane mi jedynie z tego, co widziałem "na żywo" i tego, co "fizycznie" mam u siebie na magazynie z gadżetami do aut Cool

Ramka - ramka - niby mała pierdoła w porównaniu z wielką ciężarówką, ale ten detalik potrafi "nadawać wygląd i charakter" tej ciężarówce!!!
Inaczej się prezentuje taki Star z chromami/niklami i innymi błyskotkami (np. aluminiowymi ozdobnymi listwami na atrapie), a inaczej w wersji z czarnymi ramkami. Jak widzę "błyskotki", to bardziej on mi się kojarzy np. z latami 70-tymi i klasyką PRL-u, a jak widzę ten czarny lakier - to już "nowocześniejszajszy" - stąd tyle mojej uwagi w tym temacie Wink

Spotkałem się z jeszcze jednym rodzajem reflektorów w zderzaku i ciekawi mnie, czy to chałupnicza przeróbka, czy montaż seryjny. W Starze 200 wyglądają one tak:

Takie same reflektory spotykałem wiele razy w Starach 244 w strażach pożarnych. Nie kojarzę ich w zabudowach typu Jelcz 005, ale w Jelczach 008 widziałem je wiele razy. Jeden nawet był u mnie w powiecie. Miał takie lampy prawdopodobnie od nowości, a na pewno odkąd go pamiętam przez całe lata '90-te aż poszedł na żyletki około 2010 roku. Przykładowy z internetu:

To seria i były takie w produkcji, czy raczej pojedyncze sztuki przekładane z innych pojazdów?

Stary 200 i 244 miały fabrycznie montowane reflektory jednego typu - podwójne okrągłe. Pisaliśmy już o tym.

Tak, wiem, że o tym pisałeś. Dziwi mnie po prostu seria co najmniej kilkudziesięciu Jelczy 008 w jednostkach straży w całej Polsce, które mają identyczne reflektory przednie i są one tego typu, jak na wklejonym wyżej zdjęciu. Nawet po wpisaniu w Google Grafika hasła Jelcz 008 na zdjęciach wyskoczy kilka niezależnych pojazdów z tym typem świateł. Na dodatek samochody te miały takie reflektory od momentu wejścia do służby w jednostkach. Czy montował je Jelcz, robiąc zabudowę? Myślałem, że masz takie informacje i coś podpowiesz.

W pokazanych przez Ciebie zdjęciach Stary wyposażone są w światła ze Stara 1142, można więc przyjąć że w późniejszym okresie kiedy były one montowane w 200/244 fabrycznie

Masz może informację od którego roku pojawiały się takie lampy w 1142? Bo jeśli się nie mylę początkowo 1142 miał również podwójne okrągłe reflektory.

Cały czas dla mnie zagadką pozostaje duża partia Jelczy 008 z tym nowszym typem świateł. W folderze reklamowym z Jelcza, którym dysponuję, model 008 ma typowe podwójne reflektory, jak w każdym seryjnym Starze 244 i w rzeczywistości znaczna część Jelczy 008 miała właśnie te typowe reflektory. Natomiast z informacji od użytkowników, czyli np. kierowców w jednostkach OSP mam wiedzę, że te egzemplarze, które miały nowy typ reflektorów przyszły takie z fabryki i nie były modernizowane w trakcie służby.

Zastanawiam się, czy "łezkowy" kształt wycięć pod reflektory w Starze nie był najzwyczajniej w świecie podyktowany dostępnością lamp od rozmaitych podwykonawców. W zależności od średnicy montowano te największe jak najbliżej zewnętrznej krawędzi otworu (tej zakończonej owalnie) a mniejsze "przesuwano" ku środkowi... Na tak zainstalowane lampy montowano element zaślepiający pozostałe "szpary". W gospodarce braków wszystkiego, takie rozwiązanie miałoby sens i uzasadnienie.

W126 napisał:

Masz może informację od którego roku pojawiały się takie lampy w 1142? Bo jeśli się nie mylę początkowo 1142 miał również podwójne okrągłe reflektory.

Raczej nie ma określonego roku w którym by zastąpiono lampy okrągłe na prostokątne, były montowane przemiennie , raz takie, raz siakie .

Skąd taka informacja, że były montowane naprzemiennie?

Ja też uważam że reflektory były montowane i prostokątne i okrągłe
Dowody są przedstawione w postaci zdjęć i relacji osób które się wypowiadały, ze samochody pochodziły prosto z fabryki .
To co pisze max traktujmy z przymrużeniem oka( nie pierwszy raz). Niech
chłop się cieszy że jest najmądrzejszy Very Happy

Niektórzy widzę że boja sie pisac lub piszą niepewnie jak mają jakieś wiadomosci odwrotne do maxa. Moze moderatorzy coś by temu człowiekowi powiedzieli że innych prawda też się liczy i niech nie odnosi siędo kazdego postu bo to jest wkurzające Evil or Very Mad

Haha! Wypowiedzi kolegi Maxa i powoływanie się na literaturę, z której korzysta, a kontra "mnie się wydaje" czy "też uważam coś tam..." słabo się zestawia, skoro chcemy czegoś się dowiedzieć w/w temacie.

Pisanie w formie "uważam, że" wynika z prostego powodu. Nikt z nas nie jest nieomylny i nie ma przekrojowego wglądu w temat z każdej możliwej perspektywy. Wolę napisać "uważam, że", niż robić za nieomylne źródło wiedzy. Szczególnie w świetle ostatnich sytuacji, gdzie zwracano mi uwagę, żebym pisał informacje w 100% zweryfikowane. Odnośnie prostokątnych świateł w Starze 244 - mam informacje od kilku niezależnych od siebie użytkowników, że samochody w zabudowie Jelcz 008 przyszły do nich w tej formie z fabryki. Czy to jest źródło zweryfikowane na 100%, oceńcie sami. Ja się wolę zaasekurować i napisać "uważam, że".

ja tam nie uważam się za alfę i omegę w dziedzinie motoryzacyjnej i dlatego jestem otwarty na wszelką krytykę (ale tylko tą merytoryczną). Jeśli ktoś ma informacje prosto z fabryki i ze źródła o którym nie wiem / którego nie mam / nie mam dostępu - to proszę bardzo - jestem zawodowym historykiem i najważniejsze są dla mnie źródła, ale to, co np. "widziałem w realu" a nawet mam u siebie na stanie w magazynie, to już też cenne i niepodważalne fakty ---> arte-fakty Razz

i tutaj już nikt mi nie zaprzeczy (niech tylko spróbuje) Razz

Niemniej jednak myślę, że nasz kolega Max ma sporą wiedzę i nie mam póki co żadnej podstawy, aby jakiekolwiek jego informacje podważać i lubię najzwyczajniej pisać z ludźmi, którzy mają w jakimś temacie większą wiedzę ode mnie - bo sam jestem ciekawy świata i lubię się czegoś nowego dowiedzieć. Gorzej, gdyby ktoś zgrywał takiego, co wie wszystko, ale jego wiedza była by ze źródeł pisanych palcem po wodzie (których nie mógłbym zweryfikować) Wink

i tutaj by mógł np. wprowadzić mnie w błąd "strugając omnibusa" Wink